Alsemambrosia

Alsemambrosia is een eenjarige plant die van nature voorkomt in Noord-Amerika. De plant is in Europa terechtgekomen door de import van landbouwproducten uit de VS en Canada. Alsemambrosia wordt ook wel de 'hooikoortsplant' genoemd, omdat het stuifmeel hevige hooikoorts kan veroorzaken. Omdat de plant laat in het jaar bloeit, kan het hooikoortsseizoen hierdoor langer duren.

Hoe herken ik Alsemambrosia?

Alsemambrosia (Ambrosia artemisiifolia) is een eenjarige plant die tussen de 20 en 150 cm hoog kan worden. De stengels zijn behaard, vertakt, hoekig, vaak roodachtig en bij de basis iets verhout. De bladeren zijn donkergroen aan de bovenkant en lichter van onderen. De plant bloeit van augustus tot oktober, met groene aar-vormige bloeiwijzen. De klokvormige mannelijke bloemen hangen aan de top van de aar, terwijl de vrouwelijke bloemen minder opvallen en in de bladoksels groeien. De zaadjes zijn klein en hebben een kroontje met ‘tandjes’ waarmee ze in de vacht van dieren kunnen blijven hangen en zo worden verspreid. Het zaad kan in de grond tientallen jaren kiemkrachtig blijven. In Nederland rijpen de zaden zelden, tenzij het najaar erg warm is. De plant kan niet tegen vorst en voordat zaden kunnen kiemen moet de bodem eerst omgewoeld zijn.

Alsemambrosia kan de groei van andere planten in de omgeving remmen door een stof (coronopiline) af te scheiden. Alsemambrosia wordt soms verward met Zandambrosia (Ambrosia psilostachya), maar deze soort is zeldzamer. Zandambrosia is meerjarig en maakt flinke ondergrondse uitlopers. Alsemambrosia is eenjarig en maakt vrijwel geen ondergrondse uitlopers en is daarom makkelijk uit de grond te trekken. Alsemambrosia wordt soms ook verward met andere planten zoals Bijvoet (produceert ook sterk allergene pollen) en Boerenwormkruid. Kijk hier voor de look-a-likes.     

Klik op de afbeeldingen om ze te vergroten.

Herkomst – Waar komt Alsemambrosia vandaan?

Alsemambrosia komt van nature voor in Noord-Amerika. De plant is in Europa terechtgekomen door de import van besmette landbouwproducten uit de VS en Canada. Ongeveer 20-25 jaar geleden begon de verspreiding en verwildering in Europa, vooral via verontreinigd kippen- en vogelvoer. 

Verspreiding – Waar komt Alsemambrosia voor?

Alsemambrosia groeit vooral op landbouwgrond, braakliggende terreinen, wegbermen en industrieterreinen. De plant houdt van warmte, licht en een matig tot voedselrijke bodem. Omdat de zaden in Nederland zelden rijpen, zijn er nog geen grote populaties waargenomen. In Centraal- en Zuid-Europa is de plant echter een groot probleem geworden. Ambrosia wordt voornamelijk verspreid via verontreinigd kippen- en vogelvoer, maar ook in bloemenmengsels kunnen ambrosiazaden zitten.   

Verspreidingskaart Alsemambrosia

Risico’s - Wat zijn de problemen?

De mannelijke bloemen van Alsemambrosia produceren veel sterk allergene pollen die heftige hooikoorts kunnen veroorzaken. De late bloei kan het hooikoortsseizoen met 1-2 maanden verlengen. Het stuifmeel kan door de wind tot wel 200 km ver worden verspreid. Meer informatie over Pollen, pollenplanten en hooikoorts: Pollennieuws.nl. 

In landen zoals Frankrijk, Italië, Oekraïne en Duitsland is alsemambrosia uitgegroeid tot een schadelijk onkruid in de landbouw. In Duitsland zorgt de plant voor oogstverliezen in de aardappelen- en vollegrondsgroententeelt. Door klimaatverandering kan dit ook in Nederland gebeuren. 

Preventie - Hoe voorkom je verdere verspreiding?

Preventie is de beste manier om de verspreiding van invasieve planten tegen te gaan.

In Nederland rijpen de zaden van Alsemambrosia zelden, maar door klimaatverandering kan dit vaker gaan gebeuren. Particulieren wordt aangeraden om voorzichtig te zijn met het strooien van vogelvoer, omdat dit ambrosiazaden kan bevatten. Resten van ambrosiaplanten kunnen het beste als restafval worden afgevoerd (grijze container). 

In warmere regio's zoals Oost-Europa en delen van Italië en Frankrijk worden ambrosiazaden verspreid door maai- en oogstmachines. In die gebieden is het belangrijk om na de werkzaamheden kleding en machines te controleren en te reinigen. Het transporteren van grond waar ambrosiazaden inzitten moet zoveel mogelijk worden voorkomen. 

Waarnemingen van ambrosia kunnen worden doorgegeven via de NOVA-app of  Waarneming.nl. 

Beheersing en bestrijding – Welke methoden zijn er?

Particuliere tuinen

Alsemambrosia moet worden bestreden om hooikoorts te voorkomen. In particuliere tuinen kunnen kleine aantallen planten handmatig worden verwijderd voor de bloeiperiode in augustus. De plant krijgt dan niet de kans om pollen te vormen. Uitgetrokken planten niet op de grond achterlaten, ze groeien dan gewoon verder. Verzamel de planten in afgesloten plastic zakken en gooi ze weg als restafval. Draag handschoenen en beschermende kleding tijdens het verwijderen om huidirritatie te voorkomen.

Infoblad Herkennen en bestrijden van Ambrosia. Voor particulieren 

Gemeentegrond en natuurterreinen

Op gemeentegrond kunnen grotere populaties machinaal worden gemaaid, het liefst voor de bloei in augustus. Daarna elke 3 tot 4 weken opnieuw maaien gedurende de rest van het groeiseizoen. Maaien voorkomt zaadproductie en put de planten uit. Het maaien moet zo dicht mogelijk bij de grond gebeuren, maar zonder dat daarbij de grond wordt geraakt (anders kiemen weer nieuwe plantjes). 

Voor grote populaties met uitsluitend ambrosia is de maaihoogte 2-6 cm. Groeit ambrosia in een vegetatie met een dichte grasbedekking dan is het beter een maaihoogte van 10 cm aan te houden. Maaien van planten met rijpe zaden wordt afgeraden omdat dit de verspreiding via de machines bevorderd. Terreinen met veel kleine ambrosiaplantjes kunnen worden afgedekt met een laag snoeiafval, hooi, gras, houtsnippers, etc. Dit voorkomt dat ambrosiazaden kiemen en dat kleine plantjes verder uitgroeien. Het afdekken kan ook met plastic. 

Akkerbouw

Voor het bestrijden van ambrosia in de akkerbouw is machinaal schoffelen in het 2-bladstadium een goede methode. Handmatig schoffelen kan op kleinere percelen. Ambrosia kan chemische worden bestreden. Vaak is de reguliere (volvelds) onkruidbestrijding al voldoende. In gewassen zoals suikerbieten enerwten is de bestrijding moeilijk. In tarwe is de eerste onkruidbestrijding te vroeg om ook ambrosia aan te pakken, de plant kan in de stoppel worden bestreden. Bij de teelt van zonnebloemen is ambrosia haast niet te bestrijden omdat de planten tot dezelfde familie behoren. 

Veiligheidsinstructies 

  • Draag altijd handschoenen en volledig bedekkende kleding tijdens het bestrijden van ambrosia om huidirritatie te voorkomen;
  • Draag bij maaiwerkzaamheden tijdens het bloeiseizoen een stofmasker en bril ter bescherming tegen pollen;
  • Machines en gereedschappen die worden gebruikt tijdens het bloeiseizoen moeten worden schoongemaakt om verspreiding van zaden te voorkomen.

Wet & Regelgeving - Welke regels en protocollen zijn van toepassing?

Alsemambrosia (Ambrosia artemisiifolia) staat niet op de  Unie-lijst van zorgwekkende invasieve uitheemse soorten. Er is dus geen wettelijke verplichting om de plant te bestrijden. Toch nemen sommige terreinbeheerders al maatregelen om overlast en schade te voorkomen. 

Waar vind ik meer informatie?

Leadfoto: Gilles Aoytte, Wikimedia Commons, 2023

Gepubliceerd 20 augustus 2024